Zelfbeschadiging voor dummies

Doel van deze blog

Mijn doel van deze blog is dat de omgeving van iemand die zichzelf beschadigt méér te weten komt over zelfbeschadiging, ook wel automutilatie genoemd. Ook kan deze blog een hulpmiddel zijn voor iemand die zichzelf opzettelijk pijn doet. Beschadig jij jezelf? Dan hoop ik dat deze blog jou kan helpen om kennis over te dragen naar jouw omgeving. Het zou een mooie bijkomst zijn als het zorgt voor een stukje begrip.

Wat is zelfbeschadiging?

Zelfbeschadiging is het opzettelijk pijn doen van jezelf om emoties en gedachten te onderdrukken. Het komt niet vaak voor dat iemand zich 'zomaar' beschadigt. Meestal gaat er emotionele pijn, of trauma aan vooraf. Het beschadigen van jezelf is een coping mechanisme om niet om te hoeven gaan met die ernstige emotionele pijn. Zelfbeschadiging blijkt te werken, omdat de fysieke pijn de chaos en de veelheid aan emoties in het hoofd overschaduwd. De meeste mensen die zichzelf beschadigen, doen dit niet met de intentie dood te willen. Zij ondervinden een gevoel van controle door zichzelf pijn te doen. Anderen beschadigen zichzelf weer innerlijke rust te kunnen ervaren.

Diverse vormen

De manieren waarop zelfbeschadigers zichzelf pijn doen, is bijvoorbeeld: zichzelf slaan, krassen, snijden, branden, met het hoofd bonken, botten breken, haren uittrekken of met de knokkels op de muur slaan. Zelfbeschadigend gedrag hoeft niet altijd te betekenen dat iemand zichzelf expres fysiek pijn doet. Iemand kan zichzelf bijvoorbeeld ook beschadigen door zichzelf opzettelijk in misbruikende, of destructieve situaties te plaatsen. Deze vorm van zelfbeschadiging wordt vaak vergeten, of niet opgemerkt doordat het moeilijker is te signaleren.

Geheimhouden van automutilatie

Zelfbeschadigend gedrag wordt in onze maatschappij niet getolereerd en het wordt vaak veroordeeld. Daarom doen mensen die zichzelf beschadigen er vaak alles aan om wonden, blauwe plekken, of littekens te verbergen. Sommigen verbergen hun zelfbeschadiging lang doordat zij het op de minst zichtbare plekken doen. Zo snijden, of branden zij zich op de binnenkant van het bovenbeen, of onder de bh-rand. Meer zichtbare verwondingen op polsen worden bedekt onder sieraden, of zweetbandjes. Op enkels worden deze plekken bijvoorbeeld bedekt met lange sokken. Verwondingen aan benen en armen worden verborgen met broeken met lange pijpen, of shirts met lange mouwen. 'Ik heb last van een zonneallergie' en 'Ik heb het zelfs in de zomer snel erg koud' zijn vaakgebruikte smoesjes om zich te kunnen blijven verbergen onder hun kleding. zij in een misbruikende situatie/relatie zitten, zullen zij er alles aan doen om deze te verheerlijken en zo de ernst van het misbruik te verbloemen.

Wat voor soort mensen beschadigen zichzelf?

Kort gezegd: iedereen die een traumatische gebeurtenis meemaakt, of kampt met heftige emoties kan zichzelf uiteindelijk verliezen in zelfbeschadiging. Het ontstaan van zelfbeschadigend gedrag is per mens verschillend, maar deze mensen hebben ook vaak veel gemeen. Mensen die zichzelf pijn doen kampen met zelfhaat en -verwijt. Ook hebben zij vaak last van een laag zelfbeeld en gevoelens van schaamte. Zelfbeschadiging kan ook voortkomen uit onzekerheid, of het langdurig blootgesteld zijn aan stress.

Beweeg(redenen)

Om voorbeelden van beweegredenen van automutilatie te kunnen omschrijven, neem ik mijn eigen situatie als voorbeeld. Ook ik heb namelijk zelfbeschadiging gebruikt als mechanisme om de pijnlijke ervaringen uit mijn verleden te kunnen hanteren. Ik heb in het verleden te maken gehad met heftige pesgterijen en verschillende vormen van seksueel misbruik. Ik kampte met zelfverwijt en ik zag mijzelf als de schuldige. In mijn ogen had ik mijn trauma's zélf veroorzaakt. Ik had meer mijn best moeten doen om mijzelf te verdedigen en ik werd geteisterd door de gedachte dat ik het misbruik zelf wel uitgelokt zou hebben. Het gevolg hiervan was dat ik mijzelf verloor in zelfhaat. Ik vond dat ik moest boeten voor 'mijn daden' en met de zelfbeschadiging strafte ik mijzelf. Verder leed ik onder een laag zelfbeeld. Ik vond mijzelf minderwaardig en onrein. Ik was 'vies en walgelijk' door het misbruik. Door mijzelf te beschadigen, bekrachtigde ik mijn lage, negatieve zelfbeeld. Daarnaast had ik last van schaamte. Daarom praatte ik er zo min mogelijk over. Dit liet mij vaak eenzaam voelen en die eenzaamheid bestreed ik met zelfbeschadiging. Ik was bang voor de oordelen van anderen en ik was bang om als medeverantwoordelijke te worden gezien. Daarnaast kon ik de herinneringen en herbelevingen aan mijn trauma's er een halt mee toeroepen. Verder zwakte ik de heftigheid van mijn emoties af door deze te bestrijden met fysieke pijn. Door zelfbeschadiging in te zetten, kon ik mijn emoties reguleren. Ook kon ik hierdoor in het dagelijks leven blijven functioneren.

Gevolgen van zichtbare zelfbeschadiging

De littekens die achterblijven door zelfbeschadiging, brengen heel wat gevolgen met zich mee. Aan de hand van mijn eigen ervaring, zal ik de in mijn ogen belangrijkste gevolgen benoemen. Dat mijn zelfbeeld blijvend beschadigd is, was het eerste gevolg waar ik tegenaan liep. Ik haal enerzijds mijn zelfbeeld naar beneden door negatieve zelfspraak. Die zelfdestructieve stem in mijn hoofd is nooit meer weggegaan. Anderzijds is het aangetast door mijn blijvend afwijkende uiterlijk. Mijn lichaam weerspiegelt door mijn littekens voor eeuwig dat ik psychische kwetsbaarheden heb gekend. Binnen onze maatschappij worden littekens meestal niet op prijs gesteld. Wij mensen met littekens worden al snel bestempeld als gevaarlijk, gek, of zwak. Het tweede gevolg is dan ook dat ik regelmatig te maken krijg met vooroordelen, omdat de maatschappij oordeelt op basis van de buitenkant en het verhaal achter elke geheelde wond vergeet. Een derde gevolg is dat ik mijn emoties maar moeilijk op een gezonde manier kan reguleren. Velen omschrijven het pijn doen van zichzelf dan ook als een verslaving en zie daar maar weer eens vanaf te komen. Zichtbare zelfbeschadiging brengt vaak een groot schaamtegevoel met zich mee en daardoor durven mensen die zichzelf pijn hebben gedaan niet te praten. Dat geldt ook voor mij en een vierde gevolg is dan ook dat ik het zelfbeschadigen lang geheim heb gehouden en daardoor in eenzaamheid heb geleden. Ik heb mijzelf lang de schuld gegeven, dat ik begonnen ben met mijzelf beschadigen. Het beschuldigende vingertje van de buitenwereld helpt daar aan bij. Die verwijtende blikken leidden tot een laatste gevolg, die ik graag wil benoemen. Ik geloofde er heilig in dat ik zelf de schuld van al het onheil in mijn leven was. Ik kreeg te maken met zelfverwijt. Dat heb ik altijd als zware last ervaren.

Zo behandel je mensen met littekens NIET

Ik merk dat mensen met littekens vaak anders behandeld worden dan de mensen om hun heen met een 'schoon' lichaam. Zij worden met medelijden behandeld, of vol afkeer benaderd. Een afwijkend uiterlijk valt nou eenmaal op. Mensen kijken en dat moeten wij mensen met littekens nou eenmaal accepteren. Wat wel vaak als vervelend wordt ervaren, is dat buitenstaanders lang gaan staren alsof ze een felgekleurde kermisattractie zien. Van hun hoofd is dan hun oordeel al af te lezen. Ook stuitten mensen met een beschadigde huid vaak op onbegrip. Zij geven aan het zwaar te hebben met de vooroordelen vanuit de maatschappij. Het kan als pijnlijk ervaren worden om littekens steeds opnieuw te moeten verantwoorden. Als laatste is het niet gepast om iemand met littekens ongevraagd aan te raken. Dit wordt regelmatig gedaan, maar uit eigen ervaring kan ik ook zeggen dat dit erg onprettig is.

Hoe om te gaan met littekens

Op basis van mijn eigen ervaring wil ik graag meegeven hoe de omgeving het beste om kan gaan met mensen met littekens. Ik vind het op zulke momenten fijner dat iemand met mij in gesprek gaat. Dan kan ik antwoord geven op de vragen die de ander heeft. Er ligt nog een taboe op zelbeschadiging, maar het is belangrijk om die open te breken. Ik heb écht respect voor de mensen die verder kijken dan de littekens en mij als persoon willen leren kennen. Ik probeer een ander ook niet te beoordelen op uiterlijke kenmerken. Ik probeer iemand altijd zonder oordelen te bejegenen en begrip en respect te tonen. Als een ander zich netjes gedraagt, zal ik altijd respect voor diegene hebben. Zo wil ik ook graag benaderd worden. Ik heb misschien littekens, maar behandel mij gelijkwaardig aan ieder ander. Behandel mij dan ook graag, zoals je zelf behandeld zou willen worden. Maak geen onderscheid in hoe je iemand met littekens behandeld ten opzichte van iemand met een 'schone huid'.